Murowany kandydat do Oscara? Recenzja filmu "Dunkierka"

Tomasz Zacharczuk

21 lipca 2017 (artykuł sprzed 6 lat)

Opinie (92)

Poprowadzona z rozmachem filmowa opowieść, odsłaniająca kulisy ewakuacji ponad 300 tysięcy aliantów z francuskiej plaży okupowanej przez Niemców, na nowo definiuje kanony współczesnego kina wojennego. Oszałamiające wizualnie widowisko, a zarazem sugestywny i intymny portret osaczonych żołnierzy tak mocno wgniata w kinowy fotel, że ten może okazać się zbyt ciasny. Nolan zdecydowanie urwał się konkurencji w wyścigu po przyszłorocznego Oscara.

"Zobaczyć dom nie znaczy wrócić" - słowa filmowego komandora Boltona precyzyjnie oddawały sytuację tysięcy brytyjskich żołnierzy uwięzionych na plaży francuskiej Dunkierki. W oddali, na mglistym horyzoncie, mogli dostrzec zarysy upragnionej ojczyzny, za ich plecami tymczasem czyhał niemiecki okupant. Pozbawieni logistycznego wsparcia żołnierze znaleźli się w potrzasku pomiędzy naszpikowanym siłami wroga lądem a otchłanią wód Morza Północnego. 400 tysięcy wojskowych utknęło na skądinąd malowniczej plaży, która jednak z każdym dniem zwłoki zamieniała się w smętne cmentarzysko spowite dymem. Na ratunek z brytyjskiego wybrzeża wyruszyły setki statków i łodzi, głównie cywilnych, wspieranych przez nieliczne wojskowe myśliwce i morskie niszczyciele.

Nie spodziewajmy się drugiego "Szeregowca Ryana", bo nie znajdziemy tu tak obrazowej eskalacji przemocy. Łatwiej wyłapać niuanse nawiązujące do "Cienkiej czerwonej linii" przy jednoczesnym odcięciu się od choćby "Plutonu" czy "Czasu apokalipsy".

W ten sposób zapoczątkowano "Operację Dynamo", przeprowadzoną na przełomie maja i czerwca 1940 roku, którą na filmowy warsztat wziął Christopher Nolan. Wirtuoz współczesnego kina, który widowiskowość jak mało kto potrafi połączyć z nieszablonowym konceptem, również i tym razem nasączył swoje dzieło niepowtarzalnym autorskim stylem. Widać go już choćby na etapie narracji.

"Dunkierka" nie jest bowiem typowym linearnym dramatem wojennym. Nolan kreśli opowieść równolegle na trzech płaszczyznach czasowych, które w charakterystyczny dla siebie sposób spina w finałowej sekwencji. Trzy perspektywy to trzej bohaterowie: pilot Spitfire'a (Tom Hardy), żeglujący prywatną łajbą na ratunek uwięzionym żołnierzom patriota (Mark Rylance) i walczący o przetrwanie na nabrzeżach Dunkierki szeregowiec (Fionn Whitehead). Losom każdego z nich przypisany jest odrębny wycinek czasu: odpowiednio godzina, dzień i tydzień. Wspólnym mianownikiem jest tykający zegar (słyszany niemal przez cały film) skracający czas na powodzenie ratowniczej misji.

W "Dunkierce" Christopher Nolan przedstawia wycinek "Operacji Dynamo", podczas której setki statków i łodzi, również cywilnych, wypłynęło z brytyjskich portów, by ratować uwięzionych na francuskiej plaży aliantów. Życie udało się ocalić ponad 300 000 żołnierzy.

Narracyjne rozbicie "Dunkierki" pozwoliło Nolanowi kompleksowo obudować wokół samej operacji indywidualne historie jej uczestników. Miotający się wśród poległych kolegów Tommy rozpaczliwie próbuje dostać się na jeden z okrętów wypływających z francuskiego mola w kierunku rodzimej Anglii. Prowadzi nie tylko fizyczną walkę z wrogiem i wyczerpanym organizmem, ale musi stłumić w sobie wojenną traumę potęgowaną widokiem piętrzących się zwłok na podziurawionej eksplozjami plaży.

Zupełnie przeciwny kurs obiera Dawson (Mark Rylance), który bezpieczne nabrzeża rodzinnego Dover zamienia na niespokojne fale Morza Północnego. Żeglując na prywatnej łajbie, zupełnie przez nikogo nieprzymuszony, wyrusza na wrogie wody, by ratować tych, którzy akurat takiej formy pomocy się nie spodziewali. Ryzykuje przy tym nie tylko swoje życie, ale dwóch młodych podopiecznych, których zabiera w wydawałoby się bezsensowną misję. Wszystkiemu w podniebnych przestworzach przygląda się pilotujący myśliwca Farrier, tracący z każdą minutą nie tylko paliwo, ale i wsparcie towarzyszy. W ułamkach sekund musi decydować: wrócić do bazy, czy za wszelką cenę osłaniać misję ratunkową.

Konstruowanie tak zawiłej narracji mogłoby zniweczyć wysiłki nawet najlepszych specjalistów od kina wojennego. Nie dotyczy to jednak Christophera Nolana, dla którego przestawianie wątków, czasoprzestrzeni i bohaterów przypomina zabawę dziecięcymi klockami. Brytyjczyk kapitalnie potrafi zapanować nad kontrolowanym chaosem, unikając jednocześnie egzaltacji, pretensjonalności i dramatyzowania. Debiutujący w wojennej stylizacji reżyser ani myślał powielać utartych schematów. W "Dunkierce" próżno szukać machania flagą, heroicznych salw czy metafizycznych monologów o horrorze wojny. Ten widać bez zbędnych słów.

Tych zresztą w "Dunkierce" jest zaskakująco mało. Niewiele ponad półtoragodzinny film w zasadzie przypomina kameralny dramat opierający się na sugestii aktorów. Fionn Whitehead wypowiada raptem kilka zdań. Tylko nieco więcej linijek tekstu do dyspozycji ma posadzony w kokpicie samolotu Tom Hardy. Milczenie i skromne dialogi fenomenalnie jednak uzupełnia głębia obrazu odpowiednio skoncentrowana na mimice bohaterów. Emocje nie są uwięzione w sztampowych hasłach, tak górnolotnie przecież recytowanych w kinie wojennym, a znajdują ujście w zwykłym spojrzeniu (schowany za maską Hardy dosłownie gra tylko oczami) czy pojedynczym geście.

"Dunkierka", pomimo skromnej warstwy dialogowej, ograniczonej ekspozycji bohaterów i dość oszczędnych środków w ukazaniu ekranowej przemocy, kapitalnie oddaje klimat osaczenia i wojennej pułapki, w jakiej znaleźli się uwięzieni na plaży żołnierze.

Jeżeli jednak ktoś tak jak Nolan opanował sztukę operowania kadrami, może sobie odpuścić dopisywanie nawet jakichkolwiek dialogów. Nakręcona z wykorzystaniem imaxowych kamer "Dunkierka" to wizualna symfonia detali, która fenomenalnie oddaje nastrój chwili. Szerokie plany postrzępionej i poszarzałej plaży powodują, że sami mamy ochotę dołączyć do żołnierzy i uciec z tego wojennego piekła. Zamknięci z grupką bohaterów w rybackim kutrze możemy niemal poczuć klaustrofobiczne osaczenie. Natomiast podróż w przestworzach i batalistyczne sceny z wykorzystaniem myśliwców to czysta poezja dla oczu. Tak realistycznych podniebnych pojedynków i pościgów kino wojenne jeszcze nie uświadczyło, a poszczególne kadry przypominają lot symulatorem brytyjskiego Spitfire'a.

"Dunkierka" powala na kolana również precyzją i głębią dźwięku (murowany Oscar), którego czystość oraz dopracowanie słychać w każdej świszczącej kuli czy odgłosie nadlatującego niemieckiego samolotu. Rewelacyjne zdjęcia Hoyte van Hoytemy (Szwajcar z dyplomem łódzkiej "filmówki") dopełnia niepokojąca muzyka Hansa Zimmera z przenikliwym zegarowym tykaniem, które niczym metronom pilnuje filmowego tempa. Fascynującym i innowacyjnym zabiegiem jest również fakt, że Nolan ani razu nie pokazuje żadnego niemieckiego żołnierza, a mimo tego nieustannie czuć bliskość wroga. Wszak tego, czego nie widzimy boimy się najbardziej. Podobnie jak żołnierze spod Dunkierki.

"Operację Dynamo" Nolan ukazuje z trzech perspektyw: lądu (gdzie wróg dziesiątkuje uwięzionych żołnierzy), wody (z której nadchodzi wyczekiwana pomoc) i powietrza (które służy brytyjskim myśliwcom do osłony misji ratunkowej). Jednocześnie to pretekst dla Nolana do ulubionej zabawy czasem i porządkiem ekranowych faktów.

Twórcy "Incepcji" czy "Interstellar" bodajże od premiery "Bezsenności" nie udało się zejść poniżej dwóch godzin filmowego metrażu. Być może właśnie tych dodatkowych kilkunastu choćby minut zabrakło, by nieco szerzej ukazać bohaterów "Dunkierki". Postaci grane przez Toma Hardy'ego, Marka Rylance'a, Fionna Whiteheada, Cilliana Murphy'ego czy Harry'ego Stylesa (znany z popowego "One Direction" wokalista wypadł całkiem nieźle) niekoniecznie u każdego widza wzbudzą odpowiednią sympatię. Jeśli jednak zgodnie z założeniem Nolana przyjmiemy, iż jednym głównym, zbiorowym bohaterem filmu są uczestnicy historycznej operacji, zarzut ten można puścić w niepamięć.

Nie spodziewajmy się drugiego "Szeregowca Ryana", bo nie znajdziemy tu tak obrazowej eskalacji przemocy. Łatwiej wyłapać niuanse nawiązujące do "Cienkiej czerwonej linii" przy jednoczesnym odcięciu się od choćby "Plutonu" czy "Czasu apokalipsy". To bardziej czas elipsy, która wyrzuca z filmowej taśmy, to co oczywiste, zostawiając miejsce w "Dunkierce" na podpatrywanie tego, co ukryte jest między pięknymi kadrami. Christopher Nolan "Dunkierką" otworzył nowy rozdział w portretowaniu wojennego horroru. Stworzył wizualne arcydzieło wypełnione surowymi elementami kina artystycznego, nad którym ręce same składają się do oklasków. Jeśli po seansie będziemy mieli jeszcze siły je unieść.

OCENA: 9/10

Tomasz Zacharczukt.zacharczuk@trojmiasto.pl

Film

7.0

61 ocen

Opinie (92) ponad 20 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-22 14:33

Gdyby w 1939 pomogli Polsce do czego sie zobowiazali

To prawdopodobnie by nie musieli uciekac jak tchorze przed niemueckimi wojskami. Powtorze jak tchorze.

Nie wierze nikomu w zadne pakty
6 lat
- 7 3
Twoja opinia

Zmień treść

To prawdopodobnie by nie musieli uciekac jak tchorze przed niemueckimi wojskami. Powtorze jak tchorze.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-22 17:23

Innymi slowy po przeczytaniu wszystkich waszych postow (1)

to doszedlem do przekonania ze sami musimy liczyc na siebie. "Przyjaciele" nam nie pomoga bo juz im sie nie chce. Zapomnieli co to znaczy narazac zycie. Wola spedzac czas przy komputerze na Internecie lub bawic sie smartphonem przy nieodlacznej kawce na stole. Pamietacie co Ignacy Krasicki pisal? Wsrod serdecznych przyjaciol psy zajaca pozarly.

Wieszcz (czwarty z koleji)
6 lat
- 7 2
Twoja opinia

Zmień treść

to doszedlem do przekonania ze sami musimy liczyc na siebie. "Przyjaciele" nam nie pomoga bo juz im sie nie chce. Zapomnieli co to znaczy narazac zycie. Wola spedzac czas przy komputerze na Internecie lub bawic sie smartphonem przy nieodlacznej kawce na stole. Pamietacie co Ignacy Krasicki pisal? Wsrod serdecznych przyjaciol psy zajaca pozarly.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-07-22 20:40
  
  Przeciez zawsze tak bylo...
  
  Gdybysmy mieli rope, albo metale ziem rzadkich to znalezliby sie chetni "za wolnosc wasza I nasza". Niestety nie mamy I pozostaje nam rola "przedmurza' I pola ewentualnej bitwy miedzy Wschodem a Zachodem.
  
  Taki bufor.
  
  Sorry - taka mamy geografie.
  
  6 lat
  - 4 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Gdybysmy mieli rope, albo metale ziem rzadkich to znalezliby sie chetni "za wolnosc wasza I nasza". Niestety nie mamy I pozostaje nam rola "przedmurza' I pola ewentualnej bitwy miedzy Wschodem a Zachodem. Taki bufor. Sorry - taka mamy geografie.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-22 20:39

400 tysi a nie 300...

ps.
A o naiwnych Polakach, którzy osłaniali angolską ucieczkę na wyspę nic nie ma?

6 lat
- 4 4
Twoja opinia

Zmień treść

ps. A o naiwnych Polakach, którzy osłaniali angolską ucieczkę na wyspę nic nie ma?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-22 21:57

Jak to przyjaciele nie pomogą? Przecież wszędzie tych jameryków pokazują jak jeżdżą po kraju i chwalą ich tubylcy! Na film idę jutro. Nadal czekam na jakiś dobry film o akcji na misjach francuskiej legii cudzoziemskiej.

6 lat
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

Jak to przyjaciele nie pomogą? Przecież wszędzie tych jameryków pokazują jak jeżdżą po kraju i chwalą ich tubylcy! Na film idę jutro. Nadal czekam na jakiś dobry film o akcji na misjach francuskiej legii cudzoziemskiej.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-22 22:19

Piękny film.bez zbędnych dialogów. Dawno takiego nie wizialem

6 lat
- 3 1
Twoja opinia

Zmień treść

Piękny film.bez zbędnych dialogów. Dawno takiego nie wizialem
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-22 22:27

czyli jak z hańby

zrobić zaletę to są właśnie angole

olo
6 lat
- 5 1
Twoja opinia

Zmień treść

zrobić zaletę to są właśnie angole
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-23 08:21

A mnie film rozczarował..

Byłam wczoraj.. i po wyjściu z kina chciałam zapytać gdzie ci żołnierze na plaży ???
Zupełnie nie było widać tego na ekranie , kilka ujęć na ogromnej plaży kiedy ich garstka stała w "rządku" a tak to pustka. W filmie Pokuta z james mcavoy jest fragment jak główny bohater czeka na ewakuacje w Dunkierce. Polecam - , jest tam pokazany dramat żołnierzy, a tego tu zabrakło .
Film oceniam na 5 może 6/10 .

Emma
6 lat
- 5 2
Twoja opinia

Zmień treść

Byłam wczoraj.. i po wyjściu z kina chciałam zapytać gdzie ci żołnierze na plaży ??? Zupełnie nie było widać tego na ekranie , kilka ujęć na ogromnej plaży kiedy ich garstka stała w "rządku" a tak to pustka. W filmie Pokuta z james mcavoy jest fragment jak główny bohater czeka na ewakuacje w Dunkierce. Polecam - , jest tam pokazany dramat żołnierzy, a tego tu zabrakło . Film oceniam na 5 może 6/10 .
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-23 11:15

Byłem wczoraj w kinie

Film wgniata w fotel, najlepszy wojenny film jak widziałem. Polecam wszsytkim, pościgi w powietrzu zawierają dech w piersiach, prawie zero dialogów, najgorsze jest to, że film się szybko kończy :)

Jaca
6 lat
- 0 2
Twoja opinia

Zmień treść

Film wgniata w fotel, najlepszy wojenny film jak widziałem. Polecam wszsytkim, pościgi w powietrzu zawierają dech w piersiach, prawie zero dialogów, najgorsze jest to, że film się szybko kończy :)
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-23 21:43

Wojskowe myśliwce.. (1)

"Wojskowe myśliwce" i "morskie niszczyciele". Może ktoś wyjaśnić ten bełkot?

Rys
6 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

"Wojskowe myśliwce" i "morskie niszczyciele". Może ktoś wyjaśnić ten bełkot?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-07-25 00:48
  
  To pleonazm. Te wojskowe myśliwce pewnie spadały w dół, a morskie niszczyciele cofały się do tyłu.
  
  purysta
  6 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  To pleonazm. Te wojskowe myśliwce pewnie spadały w dół, a morskie niszczyciele cofały się do tyłu.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-23 21:57

obejrzałem w formacie kinie iMAX

bo wracałem z wakacji przez Łódź, szkoda że u nas nie ma takie kina :-(

film jest bardzo dobry, szczególnie dobrze się go ogląda na bardzo dużym ekranie iMAX (no po prostu większym niż standardowy)
pomieszanie wątków trochę komplikuje oglądanie

przed obejrzeniem filmu w kinie polecam obejrzeć wstęp??? wprowadzenie??? (to tak jak z Matrixem, coś jak krótki film (ale nie trailer)) z tymi samymi aktorami

Marecki
6 lat
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

bo wracałem z wakacji przez Łódź, szkoda że u nas nie ma takie kina :-( film jest bardzo dobry, szczególnie dobrze się go ogląda na bardzo dużym ekranie iMAX (no po prostu większym niż standardowy) pomieszanie wątków trochę komplikuje oglądanie przed obejrzeniem filmu w kinie polecam obejrzeć wstęp??? wprowadzenie??? (to tak jak z Matrixem, coś jak krótki film (ale nie trailer)) z tymi samymi aktorami
Regulamin dodawania opinii