Scorsese na misji. Recenzja "Milczenia"

Tomasz Zacharczuk

18 lutego 2017 (artykuł sprzed 7 lat)

Opinie (59)

Blichtr, rozpustę i degrengoladę Wall Street Martin Scorsese oddziela grubą kreską. "Milczenie" jest poniekąd pokutą, jaką reżyser wymierza sobie za grzechy ekranowego Jordana Belforta. Opowieść o pogromie chrześcijańskich misjonarzy w XVII-wiecznej Japonii to nad wyraz sugestywny w przekazie i ascetyczny w formie traktat o istocie wiary i granicach ludzkiego cierpienia.

Ekranizacja powieści Shusaku Endo była brakującym klejnotem w reżyserskiej koronie Martina Scorsese. Na nic dziesiątki nakręconych filmów, setki nagród, miliardy zarobionych dolarów. Mistrzowi kina przez niemal trzydzieści lat doskwierało nieznośne uczucie niespełnienia, a wszystko z powodu obsesyjnej wręcz chęci przeniesienia na wielki ekran historii jezuickich misjonarzy kroczących z podniesionym krzyżem przez malownicze plenery Japonii. Już w latach 80. bowiem Scorsese robił pierwsze przymiarki do "Milczenia". Projekt sukcesywnie odkładano - a to przez brak funduszy, a to napięty grafik, a to w końcu przez powiększające się luki w obsadzie. Po komercyjnym sukcesie "Wilka z Wall Street" wszystkie brakujące elementy nareszcie współgrały, spełniając wielkie marzenie równie wielkiego reżysera.

Rok 1640. Dwójka jezuickich księży z Portugalii, Sebastiao Rodrigues (Andrew Garfield) i Francisco Garupe (Adam Driver) otrzymuje zgodę przełożonych na poszukiwania zaginionego w Japonii ojca Ferreiry (Liam Neeson). Młodzi duchowni ambicjonalnie podchodzą do powierzonego im zadania. Wszak zaginiony był ich mentorem i przewodnikiem po zakamarkach chrześcijańskiej wiary. Dodatkowym bodźcem do podjęcia misji ratunkowej stają się pogłoski o porzuceniu religii przez Ferreirę i przejściu na buddyzm. Chcąc zadać kłam gorszącym plotkom Rodrigues i Garupe decydują się wkroczyć na niebezpieczny grunt, jakim w XVII wieku dla chrześcijan była Japonia, która w tym kontekście bardziej przypominała Rzym pod władzą Nerona, gdzie wyznawcy Chrystusa poddawani byli okrutnym torturom i prześladowaniom. Świadomi zagrożeń, ale jednocześnie ufający w boską opatrzność księża im bardziej przenikają w głąb złowrogiego kraju, tym mocniej ich niezmącona wiara drży w posadach. Wkrótce zaczynają wątpić, czy ludzkie cierpienie jest adekwatną ceną za wyznawane poglądy.

"Milczenie" to opowieść o dwójce jezuitów, którzy na niebezpiecznym gruncie XVII-wiecznej Japonii wyruszają na poszukiwania swojego mentora. Po drodze zostaną wystawieni na ciężką próbę wiary i będą musieli zdecydować, na ile zaufanie do Boga jest w stanie przezwyciężyć piętrzące się wątpliwości.

Podobnych powątpiewań w "Milczeniu" można odnaleźć znacznie więcej. Scorsese, choć w bezceremonialny sposób kreśli apoteozę bohaterstwa chrześcijańskich misjonarzy i ich męczeństwa, nie omieszka przy okazji pytać o granice ludzkiej godności i cierpienia w imię obrony wiary. Otwarcie zastanawia się nad strukturą relacji człowiek - Bóg. Rozkłada na czynniki pierwsze istotę apostazji, której nawet nadaje dodatkowego sensu. Szuka balansu pomiędzy ziemską agonią w torturach a obiecanym życiem wiecznym w niebie. W końcu też pyta o tytułowe milczenie - dlaczego Bóg nie potrafi przemówić, gdy japońscy katolicy płoną na stosie lub wykrwawiają się w wykopanej w ziemi dziurze zwisając głową w dół. "Milczenie" obrazuje także proces osłabiania ludzkiej woli. Bohaterowie mają przecież (w perspektywie bolesnej katorgi) dość "komfortową" alternatywę - wystarczy, że postawią stopę na świętym obrazie (fumi-e), skazując duszę na potępienie, ale ratując cielesną formę. Paradoksalnie to wcale nie fizyczne, a psychiczne tortury okazują się być najbardziej dokuczliwe.

Nie brakuje również w "Milczeniu" rozważań nad samym sensem chrześcijańskiej ekspansji i kosztem, jaki ta za sobą niesie. Znakomicie ilustruje to scena dialogu pomiędzy ojcem Sebastiao a inkwizytorem Inoue, który opowiada młodemu jezuicie o japońskim władcy, który mając dość niekończących się kłótni czterech kochanek odprawia je z dworu. Kochankami w tym kontekście są Holandia, Hiszpania, Portugalia i Anglia panoszące się po japońskim cesarstwie i wyrywające z zazdrości każdy skrawek państwa, które przecież do nich nie należy. Misyjne chrześcijaństwo postrzegane jest jako próba ingerowania w wewnętrzną, integralną kulturę i tradycję Japonii, w której nie ma miejsca na symbol krzyża. Pod tym względem Kraj Kwitnącej Wiśni jest bagnem, na którym katolicyzm nie jest w stanie zapuścić korzeni.

Scorsese "Milczeniem" odcina się od ludycznej, teledyskowej i lekkostrawnej konwencji znanej choćby z "Wilka z Wall Street". Zaskakujące, że nawet pomimo 74 lat reżyser wciąż otwiera się na nowe filmowe horyzonty i odważnie przeinacza swój dotychczasowy warsztat. Jego najnowsze dzieło to bodaj najbardziej intymne, stonowane i intelektualne kino spod ręki mistrza, przypominające momentami osobisty dialog reżysera z Bogiem. Eksperymenty mają jednak to do siebie, że mimowolnie z upływem czasu objawiają się efekty uboczne i tak niestety jest również w przypadku "Milczenia". Choć zdjęcia autorstwa Rodrigo Prieto zachwycają swoją plastycznością i dopasowaniem do fabularnego porządku (zasłużona nominacja do Oscara), to seans dłuży się w nieskończoność. Mozolnie artykułowane dialogi są niestety powtarzalne, schematyczne i na ogół jałowe. Poszczególne kadry są przeciągnięte, brakuje dynamiki, większość scen jest jakby zawieszona w gęstej mgle. Wszystko to powoduje, że "Milczenie" ma zadatki na artystyczną ciekawostkę dla zaprawionego kinomana, bo przeciętny widz niemiłosiernie na seansie się wynudzi.

Martin Scorsese, który w swojej dotychczasowej karierze reżyserskiej otwarcie nie krył swoich katolickich przekonań, w "Milczeniu" do kwestii wiary podchodzi w różnoraki sposób. Niestety nie potrafi ubrać tego w zgrabną i przystępną opowieść, która finalnie gubi tempo, choć za sprawą postaci ojca Rodriguesa i jego indywidualnych wyborów trzyma w napięciu.

Odpowiedniej jakości nie dodali też niestety sami aktorzy. Andrew Garfield jako targany wątpliwościami męczennik w pewnym momencie zostaje rozbrojony z filmowej amunicji. Gwiazdor "Przełęczy ocalonych" oszczędność środków nadrabia irytującą nadekspresją, która finalnie zupełnie już nas zobojętnia na jego losy. Adam Driver snuje się po filmowym planie i właściwie na tym jego rola się kończy, staje się niewidzialny. Liam Neeson, nawet mimo arcyciekawej postaci z ogromnym potencjałem (skojarzenia z postacią pułkownika Kurtza z "Czasu Apokalipsy" jak najbardziej na miejscu), nie daje z siebie nawet połowy możliwości. Braki nadrabiają za to japońscy aktorzy. Shinya Tsukamoto (Mokichi) i Yoshi Oida (Ichizo) intrygują od momentu, gdy pojawiają się na ekranie. Issei Ogata jako inkwizytor Inoue wręcz hipnotyzuje, a i Yosuke Kubozuka wnosi sporo wartości dodanej jako notoryczny grzesznik i uosobienie Judasza.

Monumentalnym dziełem Martin Scorsese spełnił swoje reżyserskie marzenie. Nie poniósł porażki, ale chwały też "Milczeniem" sobie nie dodał. Nie sprowokował również kontrowersji, choćby tych towarzyszących "Ostatniemu kuszeniu Chrystusa". "Milczenie" zostało... przemilczane. Przynajmniej przez Amerykańską Akademię Filmową, która przy nominacjach do Oscarów doszukała się tylko wyróżnienia za zdjęcia. Misja Scorsese najdobitniej trafi zapewne do wierzących, którzy przekonają się, że wątpienie też wpisane jest w ideę chrześcijaństwa. Oponentów z kolei zapewne umocni w ich przekonaniach. "Milczenie" daje solidne podstawy do szerszego dyskursu na temat wiary, ale ciężko oprzeć się wrażeniu, że w głuchej ciszy zabrakło bardziej wybrzmiewających dźwięków.

OCENA: 6,5/10

Tomasz Zacharczukt.zacharczuk@trojmiasto.pl

Film

6.2

37 ocen

Opinie (59) 3 zablokowane

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-18 16:11

totalna katastrofa,nuda i watykańska propaganda

stande
7 lat
- 6 26
Twoja opinia

Zmień treść

totalna katastrofa,nuda i watykańska propaganda
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-18 17:05

Widać zacny film. Dla hołoty jest i tak pełno badziewia jak Avengersi czy

50 Twarzy Greya.

mojeZdanie
7 lat
- 22 5
Twoja opinia

Zmień treść

50 Twarzy Greya.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-18 17:36

(1)

Ludzie czy wy myślicie? Przecież ten film ma ateistyczne przesłanie, a wy tu jedziecie po katolikach. Lewactwo zobaczyło plakaty i nie poszło do kina bo myślało, że to film gloryfikujący Kościół.

7 lat
- 13 6
Twoja opinia

Zmień treść

Ludzie czy wy myślicie? Przecież ten film ma ateistyczne przesłanie, a wy tu jedziecie po katolikach. Lewactwo zobaczyło plakaty i nie poszło do kina bo myślało, że to film gloryfikujący Kościół.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-02-19 11:30
  
  Zosia
  
  Ateistyczne?A może ,że jest jeden Bóg dla wszystkich a człowiek ma w Jego imieniu doskonałą okazje żeby się podzielić i zaspokoić swoje okrucieństwo.Zawsze jest pretekst a wiara i Bóg to podstawa do konfliktów
  
  7 lat
  - 1 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ateistyczne?A może ,że jest jeden Bóg dla wszystkich a człowiek ma w Jego imieniu doskonałą okazje żeby się podzielić i zaspokoić swoje okrucieństwo.Zawsze jest pretekst a wiara i Bóg to podstawa do konfliktów
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-18 20:31

Taki dobry jak "Misja" z DeNiro? (1)

7 lat
- 7 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-02-18 21:11
  
  Na pewno inny, dobry ale "Misja" lepsza chociaż trudno porównywać.
  
  7 lat
  - 4 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Na pewno inny, dobry ale "Misja" lepsza chociaż trudno porównywać.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-19 23:26

6,5 na 10?

może kiedyś przeczytam tę recenzje żeby się dowiedzieć why

sebnorth
7 lat
- 5 0
Twoja opinia

Zmień treść

może kiedyś przeczytam tę recenzje żeby się dowiedzieć why
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-20 10:48

2 i pół godziny męki;-)

opowieść świetna, na faktach, natomiast sam film niemiłosiernie dłużący się, przegadany, jedyne co mogę dobrego powiedzieć - dobre zdjęcia.
A Liam Neeson który jest na plakacie i jest gwiazda tego filmu - gra góra 10 minut. Podsumowując- porażka

7 lat
- 2 5
Twoja opinia

Zmień treść

opowieść świetna, na faktach, natomiast sam film niemiłosiernie dłużący się, przegadany, jedyne co mogę dobrego powiedzieć - dobre zdjęcia. A Liam Neeson który jest na plakacie i jest gwiazda tego filmu - gra góra 10 minut. Podsumowując- porażka
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-20 16:12

Wielkie kino

Film porywający, wręcz hipnotyzuje i ani przez moment nie jest nudny!
Przez cały seans cisza była absolutna. Miałem wrażenie, że siedzę sam na sali.
Rola Andrew Garfielda wstrząsająca, bzdura że przerysowana. Wielkie kino.

NICK
7 lat
- 9 1
Twoja opinia

Zmień treść

Film porywający, wręcz hipnotyzuje i ani przez moment nie jest nudny! Przez cały seans cisza była absolutna. Miałem wrażenie, że siedzę sam na sali. Rola Andrew Garfielda wstrząsająca, bzdura że przerysowana. Wielkie kino.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-22 09:31

Bardzo dobry film

Ola
7 lat
- 3 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-22 16:33

Film pokazuje...

jak Japonia skutecznie obroniła się przed katolikickim podstępnym najeźdźcą.
Gdyby nie postąpili w ten sposób, na pewno podzielili by los Inków, Majów i Indian.
Moim zdaniem obraz bardzo obiektywny, dający do myślenia inteligentnemu widzowi.
Japonia na początku była otwarta na nowych przybyszów, ale czas zweryfikował prawdziwe zapędy katolikickich najeźdźców.

thug
7 lat
- 3 4
Twoja opinia

Zmień treść

jak Japonia skutecznie obroniła się przed katolikickim podstępnym najeźdźcą. Gdyby nie postąpili w ten sposób, na pewno podzielili by los Inków, Majów i Indian. Moim zdaniem obraz bardzo obiektywny, dający do myślenia inteligentnemu widzowi. Japonia na początku była otwarta na nowych przybyszów, ale czas zweryfikował prawdziwe zapędy katolikickich najeźdźców.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-02-27 08:42

Silence...

...to także cisza, której nie śmiał przerywać siedzący obok chłopak. Nie miał odwagi przegryźć pop corna.
Film wbrew pozorom trzyma w napięciu. Targa emocjami. Nie trafi do osób, dla których słowo, przysięga, wiara (nie tylko ta w Boga) nic nie znaczą.
Dawno nie było na ekranach tak głębokiego przekazu.

Kasia
7 lat
- 2 1
Twoja opinia

Zmień treść

...to także cisza, której nie śmiał przerywać siedzący obok chłopak. Nie miał odwagi przegryźć pop corna. Film wbrew pozorom trzyma w napięciu. Targa emocjami. Nie trafi do osób, dla których słowo, przysięga, wiara (nie tylko ta w Boga) nic nie znaczą. Dawno nie było na ekranach tak głębokiego przekazu.
Regulamin dodawania opinii