Murowany kandydat do Oscara? Recenzja filmu "Dunkierka"

Tomasz Zacharczuk

21 lipca 2017 (artykuł sprzed 6 lat)

Opinie (92)

Poprowadzona z rozmachem filmowa opowieść, odsłaniająca kulisy ewakuacji ponad 300 tysięcy aliantów z francuskiej plaży okupowanej przez Niemców, na nowo definiuje kanony współczesnego kina wojennego. Oszałamiające wizualnie widowisko, a zarazem sugestywny i intymny portret osaczonych żołnierzy tak mocno wgniata w kinowy fotel, że ten może okazać się zbyt ciasny. Nolan zdecydowanie urwał się konkurencji w wyścigu po przyszłorocznego Oscara.

"Zobaczyć dom nie znaczy wrócić" - słowa filmowego komandora Boltona precyzyjnie oddawały sytuację tysięcy brytyjskich żołnierzy uwięzionych na plaży francuskiej Dunkierki. W oddali, na mglistym horyzoncie, mogli dostrzec zarysy upragnionej ojczyzny, za ich plecami tymczasem czyhał niemiecki okupant. Pozbawieni logistycznego wsparcia żołnierze znaleźli się w potrzasku pomiędzy naszpikowanym siłami wroga lądem a otchłanią wód Morza Północnego. 400 tysięcy wojskowych utknęło na skądinąd malowniczej plaży, która jednak z każdym dniem zwłoki zamieniała się w smętne cmentarzysko spowite dymem. Na ratunek z brytyjskiego wybrzeża wyruszyły setki statków i łodzi, głównie cywilnych, wspieranych przez nieliczne wojskowe myśliwce i morskie niszczyciele.

Nie spodziewajmy się drugiego "Szeregowca Ryana", bo nie znajdziemy tu tak obrazowej eskalacji przemocy. Łatwiej wyłapać niuanse nawiązujące do "Cienkiej czerwonej linii" przy jednoczesnym odcięciu się od choćby "Plutonu" czy "Czasu apokalipsy".

W ten sposób zapoczątkowano "Operację Dynamo", przeprowadzoną na przełomie maja i czerwca 1940 roku, którą na filmowy warsztat wziął Christopher Nolan. Wirtuoz współczesnego kina, który widowiskowość jak mało kto potrafi połączyć z nieszablonowym konceptem, również i tym razem nasączył swoje dzieło niepowtarzalnym autorskim stylem. Widać go już choćby na etapie narracji.

"Dunkierka" nie jest bowiem typowym linearnym dramatem wojennym. Nolan kreśli opowieść równolegle na trzech płaszczyznach czasowych, które w charakterystyczny dla siebie sposób spina w finałowej sekwencji. Trzy perspektywy to trzej bohaterowie: pilot Spitfire'a (Tom Hardy), żeglujący prywatną łajbą na ratunek uwięzionym żołnierzom patriota (Mark Rylance) i walczący o przetrwanie na nabrzeżach Dunkierki szeregowiec (Fionn Whitehead). Losom każdego z nich przypisany jest odrębny wycinek czasu: odpowiednio godzina, dzień i tydzień. Wspólnym mianownikiem jest tykający zegar (słyszany niemal przez cały film) skracający czas na powodzenie ratowniczej misji.

W "Dunkierce" Christopher Nolan przedstawia wycinek "Operacji Dynamo", podczas której setki statków i łodzi, również cywilnych, wypłynęło z brytyjskich portów, by ratować uwięzionych na francuskiej plaży aliantów. Życie udało się ocalić ponad 300 000 żołnierzy.

Narracyjne rozbicie "Dunkierki" pozwoliło Nolanowi kompleksowo obudować wokół samej operacji indywidualne historie jej uczestników. Miotający się wśród poległych kolegów Tommy rozpaczliwie próbuje dostać się na jeden z okrętów wypływających z francuskiego mola w kierunku rodzimej Anglii. Prowadzi nie tylko fizyczną walkę z wrogiem i wyczerpanym organizmem, ale musi stłumić w sobie wojenną traumę potęgowaną widokiem piętrzących się zwłok na podziurawionej eksplozjami plaży.

Zupełnie przeciwny kurs obiera Dawson (Mark Rylance), który bezpieczne nabrzeża rodzinnego Dover zamienia na niespokojne fale Morza Północnego. Żeglując na prywatnej łajbie, zupełnie przez nikogo nieprzymuszony, wyrusza na wrogie wody, by ratować tych, którzy akurat takiej formy pomocy się nie spodziewali. Ryzykuje przy tym nie tylko swoje życie, ale dwóch młodych podopiecznych, których zabiera w wydawałoby się bezsensowną misję. Wszystkiemu w podniebnych przestworzach przygląda się pilotujący myśliwca Farrier, tracący z każdą minutą nie tylko paliwo, ale i wsparcie towarzyszy. W ułamkach sekund musi decydować: wrócić do bazy, czy za wszelką cenę osłaniać misję ratunkową.

Konstruowanie tak zawiłej narracji mogłoby zniweczyć wysiłki nawet najlepszych specjalistów od kina wojennego. Nie dotyczy to jednak Christophera Nolana, dla którego przestawianie wątków, czasoprzestrzeni i bohaterów przypomina zabawę dziecięcymi klockami. Brytyjczyk kapitalnie potrafi zapanować nad kontrolowanym chaosem, unikając jednocześnie egzaltacji, pretensjonalności i dramatyzowania. Debiutujący w wojennej stylizacji reżyser ani myślał powielać utartych schematów. W "Dunkierce" próżno szukać machania flagą, heroicznych salw czy metafizycznych monologów o horrorze wojny. Ten widać bez zbędnych słów.

Tych zresztą w "Dunkierce" jest zaskakująco mało. Niewiele ponad półtoragodzinny film w zasadzie przypomina kameralny dramat opierający się na sugestii aktorów. Fionn Whitehead wypowiada raptem kilka zdań. Tylko nieco więcej linijek tekstu do dyspozycji ma posadzony w kokpicie samolotu Tom Hardy. Milczenie i skromne dialogi fenomenalnie jednak uzupełnia głębia obrazu odpowiednio skoncentrowana na mimice bohaterów. Emocje nie są uwięzione w sztampowych hasłach, tak górnolotnie przecież recytowanych w kinie wojennym, a znajdują ujście w zwykłym spojrzeniu (schowany za maską Hardy dosłownie gra tylko oczami) czy pojedynczym geście.

"Dunkierka", pomimo skromnej warstwy dialogowej, ograniczonej ekspozycji bohaterów i dość oszczędnych środków w ukazaniu ekranowej przemocy, kapitalnie oddaje klimat osaczenia i wojennej pułapki, w jakiej znaleźli się uwięzieni na plaży żołnierze.

Jeżeli jednak ktoś tak jak Nolan opanował sztukę operowania kadrami, może sobie odpuścić dopisywanie nawet jakichkolwiek dialogów. Nakręcona z wykorzystaniem imaxowych kamer "Dunkierka" to wizualna symfonia detali, która fenomenalnie oddaje nastrój chwili. Szerokie plany postrzępionej i poszarzałej plaży powodują, że sami mamy ochotę dołączyć do żołnierzy i uciec z tego wojennego piekła. Zamknięci z grupką bohaterów w rybackim kutrze możemy niemal poczuć klaustrofobiczne osaczenie. Natomiast podróż w przestworzach i batalistyczne sceny z wykorzystaniem myśliwców to czysta poezja dla oczu. Tak realistycznych podniebnych pojedynków i pościgów kino wojenne jeszcze nie uświadczyło, a poszczególne kadry przypominają lot symulatorem brytyjskiego Spitfire'a.

"Dunkierka" powala na kolana również precyzją i głębią dźwięku (murowany Oscar), którego czystość oraz dopracowanie słychać w każdej świszczącej kuli czy odgłosie nadlatującego niemieckiego samolotu. Rewelacyjne zdjęcia Hoyte van Hoytemy (Szwajcar z dyplomem łódzkiej "filmówki") dopełnia niepokojąca muzyka Hansa Zimmera z przenikliwym zegarowym tykaniem, które niczym metronom pilnuje filmowego tempa. Fascynującym i innowacyjnym zabiegiem jest również fakt, że Nolan ani razu nie pokazuje żadnego niemieckiego żołnierza, a mimo tego nieustannie czuć bliskość wroga. Wszak tego, czego nie widzimy boimy się najbardziej. Podobnie jak żołnierze spod Dunkierki.

"Operację Dynamo" Nolan ukazuje z trzech perspektyw: lądu (gdzie wróg dziesiątkuje uwięzionych żołnierzy), wody (z której nadchodzi wyczekiwana pomoc) i powietrza (które służy brytyjskim myśliwcom do osłony misji ratunkowej). Jednocześnie to pretekst dla Nolana do ulubionej zabawy czasem i porządkiem ekranowych faktów.

Twórcy "Incepcji" czy "Interstellar" bodajże od premiery "Bezsenności" nie udało się zejść poniżej dwóch godzin filmowego metrażu. Być może właśnie tych dodatkowych kilkunastu choćby minut zabrakło, by nieco szerzej ukazać bohaterów "Dunkierki". Postaci grane przez Toma Hardy'ego, Marka Rylance'a, Fionna Whiteheada, Cilliana Murphy'ego czy Harry'ego Stylesa (znany z popowego "One Direction" wokalista wypadł całkiem nieźle) niekoniecznie u każdego widza wzbudzą odpowiednią sympatię. Jeśli jednak zgodnie z założeniem Nolana przyjmiemy, iż jednym głównym, zbiorowym bohaterem filmu są uczestnicy historycznej operacji, zarzut ten można puścić w niepamięć.

Nie spodziewajmy się drugiego "Szeregowca Ryana", bo nie znajdziemy tu tak obrazowej eskalacji przemocy. Łatwiej wyłapać niuanse nawiązujące do "Cienkiej czerwonej linii" przy jednoczesnym odcięciu się od choćby "Plutonu" czy "Czasu apokalipsy". To bardziej czas elipsy, która wyrzuca z filmowej taśmy, to co oczywiste, zostawiając miejsce w "Dunkierce" na podpatrywanie tego, co ukryte jest między pięknymi kadrami. Christopher Nolan "Dunkierką" otworzył nowy rozdział w portretowaniu wojennego horroru. Stworzył wizualne arcydzieło wypełnione surowymi elementami kina artystycznego, nad którym ręce same składają się do oklasków. Jeśli po seansie będziemy mieli jeszcze siły je unieść.

OCENA: 9/10

Tomasz Zacharczukt.zacharczuk@trojmiasto.pl

Film

7.0

61 ocen

Opinie (92) ponad 20 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-24 08:18

(2)

Beznadzieja filmowa z mnóstwem błędów w tle. B. słaba gra aktorska. W tle na początku filmu domy z dzisiejszym wyglądem. Nie polecam!

janko
6 lat
- 3 2
Twoja opinia

Zmień treść

Beznadzieja filmowa z mnóstwem błędów w tle. B. słaba gra aktorska. W tle na początku filmu domy z dzisiejszym wyglądem. Nie polecam!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-07-24 21:31
  
  Samo życie
  
  Nawet pogody nie zagrali na scenach
  
  6 lat
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nawet pogody nie zagrali na scenach
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-08-04 23:18
  
  Podzielam zdanie.
  
  Suwnice, zestrzelenie nieprzyjaciela i dłuuuugi lot bez paliwa myśliwcem, nowoczesne (koniecXX wieku) okręty, zatykanie dziur w kadłubie palcami....ach szkoda gadać...
  
  Raffiozo
  6 lat
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Suwnice, zestrzelenie nieprzyjaciela i dłuuuugi lot bez paliwa myśliwcem, nowoczesne (koniecXX wieku) okręty, zatykanie dziur w kadłubie palcami....ach szkoda gadać...
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-24 11:20

Cienizna

Lubie filmy o tematyce wojennej ale ten był jednym z najsłabszych jakie widziałem. Film zrobiony bez polotu, zero atmosfery wojny, zero akcji, jedynie co dobre to muzyka. Szczerze nie polecam ( zreszta na sali było tylko z 20 osób - to też o czymś świadczy )

6 lat
- 2 4
Twoja opinia

Zmień treść

Lubie filmy o tematyce wojennej ale ten był jednym z najsłabszych jakie widziałem. Film zrobiony bez polotu, zero atmosfery wojny, zero akcji, jedynie co dobre to muzyka. Szczerze nie polecam ( zreszta na sali było tylko z 20 osób - to też o czymś świadczy )
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-24 14:01

pozytywne zaskoczenie

bardzo ciekawy film wojenny , gdzie przede wszystkim czujemy wszechobecny strach
muzyka i dźwięk rewelacyjne
świetny pomysł na ograniczenie dialogów do minimum
bardzo dobry pomysł na trzy odrębne wątki które zgrabnie się łączą
działania i decyzje postaci są naturalne, nie ma sztuczności czy teatralności

zdecydowanie polecamy
Jools and Vincent

Jools and Vincent
6 lat
- 1 2
Twoja opinia

Zmień treść

bardzo ciekawy film wojenny , gdzie przede wszystkim czujemy wszechobecny strach muzyka i dźwięk rewelacyjne świetny pomysł na ograniczenie dialogów do minimum bardzo dobry pomysł na trzy odrębne wątki które zgrabnie się łączą działania i decyzje postaci są naturalne, nie ma sztuczności czy teatralności zdecydowanie polecamy Jools and Vincent
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-24 21:30

Porażka historii

Film beznadzieja. Jeżeli o niemcach mówi się wróg lub bandyta to ja się pytam kto rozpoczął 2 wojnę światową. W filmie nie pada słowo niemcy. Reżyser, producent i scenarzysta mają dekle zrypane. Szkoda kasy na bilet

6 lat
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

Film beznadzieja. Jeżeli o niemcach mówi się wróg lub bandyta to ja się pytam kto rozpoczął 2 wojnę światową. W filmie nie pada słowo niemcy. Reżyser, producent i scenarzysta mają dekle zrypane. Szkoda kasy na bilet
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-25 12:40

:)

Zgadzam się co do słowa z tą opinią, aż zdziwiona jestem że wiele osób dokładnie tak samo odbiera ten film jak ja.

Karola
6 lat
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

Zgadzam się co do słowa z tą opinią, aż zdziwiona jestem że wiele osób dokładnie tak samo odbiera ten film jak ja.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-27 08:19

GNIOT - poprawność polityczna do kwadratu

100 minut filmu. 450 000 Anglików i Francuzów broni się na brzegu, a nie pokazano żadnego Niemca. Kule lecą i zabijają z nikąd. Samoloty w pełni bezpiiotowe i bezosobowe: "109" i heinkel. itd itp.

6 lat
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

100 minut filmu. 450 000 Anglików i Francuzów broni się na brzegu, a nie pokazano żadnego Niemca. Kule lecą i zabijają z nikąd. Samoloty w pełni bezpiiotowe i bezosobowe: "109" i heinkel. itd itp.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-07-30 17:11

Film nie dla "dzieci"

Widzę, że niektórzy oczekiwali chyba Call of Duty w kinie:) Bo nie ma Niemców, bo mało dialogów, bo to bo tamto. Naprawdę - włączcie sobie jakąś strzelankę FPS bo do Nolana nie dorośliście.POLECAM KAŻDEMU MIŁOŚNIKÓW KINA!!!

subedej
6 lat
- 3 2
Twoja opinia

Zmień treść

Widzę, że niektórzy oczekiwali chyba Call of Duty w kinie:) Bo nie ma Niemców, bo mało dialogów, bo to bo tamto. Naprawdę - włączcie sobie jakąś strzelankę FPS bo do Nolana nie dorośliście.POLECAM KAŻDEMU MIŁOŚNIKÓW KINA!!!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-04 17:41

omg

strasznie słaby !!! Chała
straszna nie polecam

pepe
6 lat
- 1 2
Twoja opinia

Zmień treść

strasznie słaby !!! Chała straszna nie polecam
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-15 01:41

Chyba widziałem inny film

Byłem. Nie polecam. Niespójny scenariusz, ubogie efekty, propagandowe, słuszne sceny.

6 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Byłem. Nie polecam. Niespójny scenariusz, ubogie efekty, propagandowe, słuszne sceny.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-08-17 00:57

Dunkierka

Jak dla mnie, taki sobie film

Wit
6 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Jak dla mnie, taki sobie film
Regulamin dodawania opinii